Trà Vinh thành phố của những vòm cây

Điều kỳ lạ đầu tiên khi tôi tiếp xúc với những người dân ở thành phố Trà Vinh, ngay cả những người sinh sống trọn đời với mảnh đất này là họ hầu như không để ý, không biết đến tên đường mặc dù những tuyến đường như Lê Thánh Tôn, Hùng Vương, Trần Phú, Điện Biên Phủ, Nguyễn Chí Thanh…đều có bảng tên chỉ đường rất rõ ràng. Ở đây, người dân chỉ biết đến tên cây. Nói về điều này, bác Phạm Văn Công (64 tuổi) – một giáo viên đã về hưu cho biết, tôi sinh ra và lớn lên ở thành phố Trà Vinh này nên tất cả mọi con đường, ngóc ngách ở đây đều thân thuộc. Trước kia, khi còn là thị xã Trà Vinh, nơi này có khoảng 50 tuyến đường trải nhựa, nhiều đường được xây dựng từ thời Pháp thuộc với vỉa hè có trồng cây xanh rất đẹp. Sau này, khi được nâng cấp lên thành phố cách đây mấy năm, dù có nhiều ý kiến là muốn mở rộng các tuyến đường của thành phố để theo kịp sự phát triển của cuộc sống, nhưng vì những hàng cây bên đường nên lãnh đạo quyết định sẽ không phá vỡ quy hoạch kiến trúc lâu đời ở đây. Ngoài ra, những người từng sống lâu năm ở Trà Vinh chỉ quen những tên đường như đường Hàng Sao, đường Hàng Me, đường Cây Dầu, đường Xà Cừ…chứ ít ai để ý đến bảng tên đường cả.

Tuy nhiên, với những ai từng gắn bó với thành phố nhỏ bé này thì đó không phải là điều gì quá lạ kỳ, bởi với những người dân ở vùng đất này cây rất quan trọng trong đời sống thường nhật cũng như văn hóa, tâm linh của họ. Không chỉ những hàng cây mọc khắp 2 bên đường từ hàng trăm năm qua, mà ngay cả những ngôi chùa ở Trà Vinh cũng nổi tiếng với những gốc cây cổ thụ rêu phong, mốc thếch như từ quá khứ hiện lên vậy. Hơn nữa, với những người dân Khmer ở một số phường thuộc Trà Vinh, họ còn lưu giữ cả những câu chuyện, những tín ngưỡng về các cây cổ thụ. Đặc biệt là câu chuyện về những “cây bố”, “cây mẹ” ở quanh khu vực ao Bà Om, một chiếc ao rộng chừng vài trăm mét vuông mùa nước lên rất nổi tiếng nằm giữa thành phố này.

Nhiều người còn cho rằng, những cây cổ thụ ở Trà Vinh “biết nói”, biết kể chuyện về lịch sử cũng như những thăng trầm của mảnh đất này. Không biết thực hư của câu chuyện ấy thế nào nhưng chắc chắn rằng, kể từ khi thành lập dưới cái tên phủ Lạc Hóa (tỉnh Vĩnh Long) vào năm 1832 của thời nhà Nguyễn, cho tới khi chính thức mang tên tỉnh Trà Vinh vào ngày 1-1-1900 đến nay, dù đã trải qua không ít những thăng trầm, đổi thay của lịch sử mà chắc không một ai, ngoài những hàng cây cổ thụ ở đây có thể ghi nhớ hết được, bởi có nhiều cây ở đây có tuổi đời lâu hơn cả thành phố. Ở đó, dù có trải qua nhiều cái tên, nhiều lần tách, nhập những địa giới qua các thời kỳ thì hàng ngàn cây cổ thụ nơi đây vẫn im lìm tỏa bóng mát xuống mảnh đất này.

Tôi đã thử cảm giác bước chầm chậm dưới những con đường bê-tông thẳng tắp, nhỏ bé, đan xen nhau như bàn cờ của thành phố này trong một ngày đầu năm đầy ắp những nỗi niềm để lắng nghe những hàng cây nơi này kể chuyện xem sao. Kỳ lạ thay, giữa tiếng gió xì xào, giữa những chiếc lá non đang nảy mầm, tôi bỗng nghe lòng mình thanh thản, nhẹ nhàng hơn. Dường như, bất cứ hàng cây nào, nhất là hàng cây giữa phố xá đều cho ta cảm giác êm đềm là vậy.

Nhiều người bảo, đất ở Trà Vinh tốt nên những cây cổ thụ hàng trăm, thậm chí có cây tới gần 300 năm như những cây sao, cây dầu, cây lim trong chùa Âng, chùa Dơi, chùa Hang… Đây là những ngôi chùa của người Khmer, nhưng cư dân đầu tiên của mảnh đất này có tuổi đời khoảng 500 đến 600 năm với những kiến trúc và lịch sử vô cùng độc đáo. Hầu hết trong những ngôi chùa này đều nằm dưới tán của vô vàn những cây cổ thụ mà nếu nhìn từ xa, người ta rất dễ nhầm lẫn đó chính là những khu rừng. Và, dưới tán những cây cổ thụ thâm u này, hàng trăm kiếp người đã nối tiếp nhau sinh ra, lớn lên và hóa thân vào đất để bồi đắp thêm cho chính những hàng cây này.

Mặc dù đã từng tới hầu hết các thành phố với rất nhiều những kiến trúc cổ kính khác nhau trên khắp đất nước Việt Nam, nhưng không ở nơi đâu vẻ đẹp đơn sơ của những hàng cây hai bên đường lại có một vai trò quan trọng như ở Trà Vinh. Mùa xuân, những cơn gió hanh hao trên những vòm cây rì rào như lời thì thầm của tiền nhân, của thiên nhiên, của ký ức và cả của tương lai. Nhưng, không chỉ mang đến bóng mát và vẻ lãng mạn, những hàng cây ở Trà Vinh còn là nơi mưu sinh, che chở cho hàng trăm kiếp người nhỏ bé ở thành phố này. Bà Tư, một người bán bánh tét chiên ở đường Nguyễn Đáng cho biết, nhà tôi dưới Càng Long nhưng từ mấy chục năm qua, tôi thường đạp xe lên đây bán bánh tét dạo. Cái nghề bán dạo này khổ lắm, nếu không có những gốc cây bên đường này. Những lúc mệt hay những lúc mưa nắng, tôi lại dựng xe vào gốc cây ngồi bán tiếp. Có thể nói, chính nhờ tán cây cổ thụ ở đây mà bao năm qua, cuộc sống của tôi cứ êm đềm trôi qua vậy.

Trao đổi với chúng tôi, một nhân viên của công ty quản lý cây xanh thành phố Trà Vinh cho biết, hiện nay công ty đang quản lý, có đánh dấu ghi tên khoảng hơn 10 ngàn cây xanh trên địa bàn thành phố. Tính ra ở Trà Vinh cứ 10m2 lại có 1 cây. Đặc biệt, trong số này có khoảng gần 1 ngàn cây có tuổi đời trên 100 năm và hơn 10 cây có tuổi đời trên 200 năm. Dịp đầu năm ngoài việc trang trí thành phố thì những cây xanh này cũng như khoác lên mình bộ “áo mới” là lớp vôi trắng muốt để tô điểm thêm vẻ huyền bí và ấm áp.

Nhìn những con đường chỉ rộng chừng 10m, khá nhỏ bé với tầm vóc thành phố nhưng thật bất ngờ, ta vẫn có cảm giác thật sự thênh thang khi bước đi ở đây bởi trên đầu có những hàng cây rộng mênh mông đang tỏa bóng mát. Những cây cổ thụ ở Trà Vinh không phải kìm hãm sự phát triển của những con đường như nhiều người vẫn nghĩ, mà ngược lại, nó chính là một phần của những con đường, làm lên vẻ đẹp, phần hồn và cả nét văn hóa đặc trưng của người dân nơi đây suốt mấy trăm năm qua.